Kiến trúc Art Deco là gì?

Bạn có thể bắt gặp các thiết kế theo phong cách Art Deco ở bất kỳ đâu từ các tòa nhà chọc trời, đại lộ của thành phố New York, những chiếc đồng hồ sang trọng hay thậm chí là những chiếc đèn chiếu sáng trong khách sạn...Vậy kiến trúc Art Deco là gì? Hãy cùng TecWood tìm hiểu cụ thể trong bài viết này nhé.

Art Deco là gì

Art Deco (Nghệ Thuật trang trí) là một phong cách thiết kế mạnh mẽ và sang trọng mang đậm tính chiết trung. Với những khối hình học không gian lấy cảm hứng từ chủ nghĩa lập thể cùng cách sử dụng màu sắc táo bạo, tạo nên những công trình kiến trúc vô cùng độc đáo và thu hút đến tận ngày nay.

Phong trào Art Deco xuất hiện tại Pháp sau Thế chiến 1 và hưng thịnh trên thế giới trong những năm 1920 và 1930. Phong trào tồn tại trong thời gian ngắn sau đó suy yếu dần khi Thế chiến 2 xảy ra khoảng 1939 – 1940. Mặc dù vậy, Art Deco đã ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực như đồ gia dụng, thời trang, nghệ thuật và kiến trúc trong suốt những năm Rầm rộ và Đại suy thoái.

Nghệ thuật trang trí xuất hiện vào thế chiến thứ nhất và đến nay vẫn rất được yêu thích

Phong cách kiến trúc Art Deco chịu ảnh hưởng của những trào lưu, trường phái nghệ thuật đương đại đầu thế kỷ 20 như Chủ nghĩa Vị Lai, Chủ nghĩa Biểu hiện, Chủ nghĩa Lập thể, Art Nouveau và trường phái Tân Cổ Điển. Bên cạnh đó, văn hóa của các nền văn minh cổ đại, đặc biệt là Ai Cập cũng là nguồn cảm hứng cho các nhà thiết kế đương thời và nó nhanh chóng được đưa vào những công trình kiến trúc Art Deco thời kỳ đầu.

Trong những năm 20, Thời đại Công nghiệp và máy móc bùng nổ với hàng loạt những phát minh mới ra đời như ô tô, máy bay, tàu thuỷ…Các sản phẩm này đã tạo cảm hứng cho kiến trúc Art Deco và được cách điệu đưa vào để trở thành biểu tượng cho công trình. Cùng với đó là sự phát triển của ngành Công nghiệp chế tạo nên hàng loạt các loại vật liệu như hợp kim, thép, crom, kính… được sử dụng rộng rãi trong các công trình Art Deco.

Lịch sử hình thành và phát triển

Khi các sản phẩm Art Nouveau không còn được ưa chuộng, cùng sự cạnh tranh trong thiết kế và sản xuất của hai nước Đức và Áo. Năm 1900, Hội Nghệ sĩ & Thiết kế Pháp đã được thành lập nhằm thúc đẩy việc tìm ra xu hướng mới cho trang trí hàng hóa công nghiệp. 

Phong cách Art Deco đã được nhìn thấy ở khắp Paris vào đầu những năm 1920 nhưng xuất hiện chính thức lần đầu tiên vào năm 1925 tại Exposition Internationale des Arts Decoratifs et Industriels Modernes (Triển lãm Quốc tế về Nghệ thuật Trang trí Công nghiệp và Hiện đại).

Buổi trình diễn thiết kế này được tổ chức tại Paris và có sự góp mặt của một số nhà thiết kế trẻ đầy triển vọng. Phong trào cuối cùng được đặt tên là 'Art Decoratifs' (sau này rút ngắn thành Art Deco vào những năm 1960).

Cung Chaillot, Paris, Pháp xây dựng năm 1937 là công trình tiêu biểu cho kiến trúc theo phong cách Art Deco

Những sản phẩm được thiết kế theo phong cách Art Deco vô cùng khác biệt so với các phong cách Cổ điển truyền thống của Châu Âu. Chúng mang vẻ đẹp thanh lịch, hiện đại với hình khối đơn giản, nhấn mạnh vào công năng sử dụng.

Từ đó, phong cách trang trí mới này đã nhanh chóng phát triển sang các lĩnh vực khác, trở thành trào lưu thiết kế hiện đại nhất lúc bấy giờ. Cho đến ngày nay, phong cách kiến trúc Art Deco vẫn rất được yêu thích, mang giá trị thẩm mỹ ấn tượng và ảnh hưởng mạnh mẽ đến các công trình thiết kế hiện đại.

Đặc trưng của kiến trúc Art Deco

Phong cách Art Deco được khởi xướng trong thời điểm Cách mạng công nghiệp lần 2 nên bị ảnh hưởng sâu sắc. Art Deco thường sử dụng các đường thẳng ngang, đường tuyến tính được sắp xếp một cách sáng tạo và nghệ thuật. 

Một thiết kế đặc trưng của phong cách Art Deco

Kiến trúc Art Deco dung hòa giữa hiện đại và những nền văn minh cổ đại, từ bỏ những trật tự, thức cột kiến trúc cổ điển, trang trí tả thực với khối tròn trịa, nhấn mạnh hình khối tạo dựng, mặt phẳng, trang trí kiểu phù điêu cách điệu theo hình học. 

Một cửa hàng của Gap tại Miami, Mỹ

Các công trình kiến trúc theo phong cách Art Deco thường lấy cảm hứng từ Văn hóa, kiến trúc Ai cập cổ đại, văn hóa bản địa, Trung Đông, Phương Đông, Maya… các loài thực vật bản địa, hoa văn họa tiết bản địa.

Bên cạnh đó, Art deco vẫn nhấn mạnh vẻ đẹp của hình khối kiến trúc khi sử dụng các hình khối đơn giản như: hình tròn, vuông, các đường thẳng, các khối hình chữ nhật được bo tròn các góc theo khí động học mô phỏng những con tàu biển hay những cỗ máy công nghiệp máy móc như ô tô, tàu thủy, điện năng.

Một tòa nhà tiêu biểu ở thánh địa của Art Deco, Napier, New Zealand

Sau chiến tranh thế giới 1, Art Deco architecture phát triển ở nhiều nước. Tuy nhiên, mỗi khu vực lại có những đặc thù riêng.

Một số đặc điểm nhận dạng kiến trúc Art Deco như:

• Mái bằng, cửa sổ bằng kính, không có gờ trang trí.
• Sử dụng hình khối cơ bản như khối hộp, trụ, tổ hợp khối giật cấp…
• Đầu cột để trơn hoặc có trang trí họa tiết cách điệu
• Loại bỏ các thức cột cổ điển Hy Lạp, La Mã
• Mặt bằng thường đối xứng, mặt bằng một số công trình nhà ở không đối xứng
• Sử dụng các vật liệu mới, hiện đại của ngành công nghiệp như kính, thép, Crom, niken, tấm ốp kim loại, gạch ghép Mosaic, khảm gỗ, đá cẩm thạch… 
• Các đường nét họa tiết như  hình zigzag, tia chớp, chữ V, V ngược, giật cấp, dọc, ngang, tròn, chùm tia…

Phân biệt Art Deco và Art Nouveau

Art Deco thường bị nhầm lẫn với phong cách Art Nouveau trước đó nhưng thực tế hai phong cách này hoàn toàn khác biệt.

Trong khi Art Nouveau đặc trưng bởi những đường cong và các họa tiết lấy cảm hứng từ tự nhiên như tiên nữ, côn trùng, hoa lá thì Art Deco lại đặc trưng bởi các hình dạng hình học, vật liệu đắt tiền (sơn mài, ngà voi, vàng), và những motif kỳ lạ  như hình tam giác, các đường zigzag…

Sự khác biệt rõ rệt giữa phong cách Art Nouveau và Art Deco

Art Nouveau gồm nhiều chi tiết và phức tạp trong thiết kế, thiên về tính thẩm mỹ, ít tiện dụng. Trong khi đó, Art Deco lại sử dụng những màu sắc, hoa văn nhẹ nhàng hơn, chú trọng về cả phần hình thức và chức năng sử dụng.

Tuy nhiên, có một điểm chung ở cả hai phong cách này mà chúng ta dễ dàng nhận thấy đó chính là cảm giác tươi mới và vô cùng độc đáo.

Một số công trình kiến trúc Art Deco tiêu biểu

Bay Cities Guaranty

Tháp đồng hồ ở Santa Monica

Bay Cities Guaranty (Tháp đồng hồ) hoàn thành vào năm 1930 và được thiết kế bởi công ty Walker và Eisen. Đây là tòa nhà cao nhất (gồm 12 tầng) ở Santa Monica trong hơn 40 năm. Đồng hồ trên đỉnh tháp cao bốn tầng và được ốp bằng gạch đất nung.

Palais De La Mediterranee, Nice, Pháp

Palais De La Mediterranee ở Paris, Pháp

Palais De La Mediterranee được xây dựng vào năm 1929 cho triệu phú người Mỹ Frank Jay Gould, hiện nay là một khu phức hợp khách sạn sang trọng. Toà nhà được mô phỏng theo nhà hát Opéra Garnier của Paris, mặt tiền quét vôi trắng nổi bật với những bức phù điêu tuyệt đẹp dành riêng cho vị thần Hy Lạp Poseidon, cùng các mái vòm và hàng cột uy nghiêm. 

Los Angeles Public Library

Thư viện trung tâm Los Angeles

Tòa nhà do Bertram Goodhue thiết kế của Thư viện Trung tâm mở cửa vào năm 1926. Bên ngoài được trang trí bằng các tác phẩm điêu khắc bằng đá vôi và kết hợp nhiều ảnh hưởng từ Byzantine đến Ai Cập. Trên đỉnh tòa nhà, một kim tự tháp lát gạch được đậy bằng một ngọn đuốc, “tượng trưng cho ánh sáng tri thức”.

Empire State Building

Tòa nhà Empire State của Manhattan

Công trình kiến trúc Art Deco nổi bật nhất trên thế giới là Tòa nhà Empire State của Manhattan. Chỉ mất hơn một năm để hoàn thành, tòa nhà chọc trời 102 tầng, do các kiến ​​trúc sư Shreve, Lamb và Harmon lên ý tưởng, có khung thép được bao phủ bởi đá granit và đá vôi. 

Các điểm nhấn bằng nhôm trong suốt tạo thêm hiệu ứng mạ vàng. Mặt tiền được sắp xếp hợp lý với các cửa sổ lõm và ngọn tháp hình chóp cao 60,96m khiến tòa nhà trở thành công trình kiến ​​trúc được chụp ảnh nhiều nhất trên thế giới.

Nhà thờ Thánh Tâm, Brussels

Nhà thờ Thánh Tâm, Brussels

Tọa lạc trên một ngọn đồi ở phía tây thủ đô Bỉ, vương cung thánh đường, nhà thờ lớn thứ năm trên thế giới, nổi bật với mái vòm bằng đồng màu xanh lá cây, hai bên là hai tòa tháp với kiến ​​trúc nhiều tầng, cửa sổ kính màu hiện đại, một trán tường và mái vòm. Bên trong, nhà thờ được trang trí hoàn toàn theo phong cách Art Deco với nhiều đá cẩm thạch và họa tiết hình học.

Trên đây là những thông tin tham khảo để các bạn có thể hiểu hơn về kiến trúc Art Deco là gì. Cảm ơn các bạn đã theo dõi đến cuối bài viết.

Chúc các bạn nhiều sức khoẻ và thành công trong cuộc sống!